HACI BAYRAM-I VELİ HAZRETLERİ’NİN (1353-1430) NASİHATLARI
1- Konstantiniyye mutlaka alınacaktır. Ama bunu bir öfke ve hiddet işi haline sokmadan, bir illeti tedavi eder gibi yapmak lazımdır. Çünkü hiddet ve kin, gerçekleri gören gözleri kör eder.
2-Halk içinde Allah’ı çokça anınız. Bu durum maneviyatı yükseltir, katı kalpleri yumuşatır.
3-Hiç bir günahı küçümsemeyiniz.
4-Boş durmayıp çalışınız. Çalışanları Allah sever.
5-Boş gezenler zengin bile olsalar yoldaşları şeytandır ve kalpleri şeytana konaktır.
6-Her nerede olursanız olunuz Allah’ın sizi gördüğünü unutmayınız. Allah’tan korkunuz, fenalıklardan sakınınız.
7-Neresi sizi dünyaya çekiyorsa ve size Allah’ı unutturuyorsa orası sizin helakiniz için bir tuzaktır.
8-Neresi sizi Allah’a yöneltiyorsa ve sizi düşündürüyorsa orası cennete gitmeniz için bir duraktır.
9-Emaneti koruyunuz ; zira din de size emanettir, beden de.
10-Her namazın sonunda size hoş gelen bir ibadeti yapmayı adet edininiz. Meselâ, birkaç tövbe-istiğfar çekmek, bir sure veya ayet okumak, Allah’ı zikretmek gibi.
11-Ezanla birlikte camide olunuz ; cahiller sizden ilerde bulunmasın.
12-Her ayın tek günlerinde veya en az birinci,onbeşinci ve sonuncu gününde olmak üzere oruç tutmaya gayret ediniz.
13- Ölümü sakın unutmayınız ! Her gece onu hatırlayınız ve hesabınızı yapınız. Olur ki tövbe edince Cenâb-ı Hakk’ta sizi affeder.
14-Nefsinizi daima kontrol altında tutunuz. Düşününüz ve nefsinizi başı boş bırakmayınız. Zira nefis, her fırsatta sizi ateşe götürür.
15- Dünyalığınız varsa sakın ona güvenmeyiniz ! Dünyalığınız yoksa çalışıp helalinden elde ediniz. Kazandığından fakirlere cömertçe paylarını veriniz.
16-Kimden ilim tahsil etmişseniz, o hocanız için daima Yüce Allah’tan rahmet ve mağfiret dileyiniz.
17-Başkalarından daha çok çalışıp çok ilim sahibi olunuz.
18-Önce ilim tahsil ediniz, sonra helalinden para kazanıp evleniniz.
19-İlmî bir konuyu özüne göre düşününüz ve öyle karar veriniz. Meselelerin dıştan görünüşüne bakıp yanılmayınız.
20-Başkalarından daha ihlaslı ve daha çok ibadet etmedikçe ve başkalarından daha çok ihsanda bulunmadıkça rahat etmeyiniz.
21-Mezarlıkları sık sık ziyaret ediniz. Böylelikle dünya gamından ve nefsin sıkıştırmasından kurtulursunuz. Çünkü nefsin tek korktuğu ve aldatamadığı yer mezarlıktır. Nefis, ölenin kendisi olacağını ve azabı tadacağını iyi bilir.
22-Büyük zâtların kabirlerini ziyaret ediniz. Bu zahmetiniz, o zâtların size şefaat etmesini sağlar.
23-Bütün işlerde cimrilikten sakınınız. İnsanlığınızı koruyunuz. Güzel huylu ve merhametli olunuz. Ne halde olursanız olun dünyaya rağbeti azaltınız. Kötülükten uzaklaşınız.
24-Her daim nasihat ediniz.
25-Oyun oynanan ( kumar vb.) yerlere ve laubali konuşulan meclislere girmeyiniz.
26-Aile arasında âdâba dikkat ediniz.
27-Ayıplarını gördüğünüz komşuyu kınamayınız. Sırlarını açıklamayınız. Çünkü gördüğünüz bu sır, size emanettir. Emanete hıyanet, kötü ve çirkin bir fiildir.
28-Çok gülmeyiniz zira kalbiniz kararır. Sakin ve ağırbaşlı olunuz, yürürken başınız önde vakarlı bir şekilde yürüyünüz, aceleci olmayınız.
29-İyi biliniz ki öfke, düşünceyi ve iyi düşünmeyi daraltır. Sonunda insan yanılır.
30-Konuşurken gürleme, bağırıp çağırma, yüksek sesle bile konuşma!
31-Allah’a isyan yolunda kimseye yardımcı olma!
32-Adalet güzeldir, ama Emir (yönetici)’de olursa daha güzeldir; cömertlik güzeldir, ama zenginde olursa daha güzeldir; sabır güzeldir, ama fakirde olursa daha güzeldir; tövbe güzeldir, ama gençlerde olursa daha güzeldir; utanmak güzeldir, ama hanımlarda olursa daha güzeldir.
33-Devlet büyükleriyle ilişkilerinizde ateşten faydalandığınız gibi olun! Uzakça durun, ısınacak kadar yaklaşın!
34-Büyüklerin huzuruna girerken hem kendi kadrinizi hem de başkasının kıymetini bilen olun!
35-İlimde ve hukuki meselelerde sana teklif edilecek işler hususunda, ancak kendine uygun olanları kabul et ki sonuçta başka bir görüşü savunmak zorunda kalmayasın.
36-Cahil zümre arasında ne gülün ne de gülümseyin !
37-Cahil topluluktan sakının, onlarla tartışmaya girmeyin !
38-Çok konuşmayın, sorulanları biliyorsanız cevap verin ! Kaynak gösterin ki dinleyenler anlattıklarınızı şüphe ile karşılamasın.
39-Halkın önünde konuşmayın; ancak sorulursa cevap verin.
40-Avam ve zenginler arasında dini ve zaruri bilgiye dair sözlerden çekinin! Zira zenginliğe ve mala karşı zaafın var gibi anlaşılmasın.
41-Küçük çocukları seviniz ve başlarını okşayıp sevindiriniz. Bu Peygamberimizin emridir.
42-Yol ortasını işgal etmeyiniz!
43-Beyaz giyinmeyi adet edininiz.Zira bu adet, sizi daha dikkatli kılar.
44-Padişah huzurunda dahi olsanız hakkı ve hakikati söylemekten korkmayınız.
45-Padişah, sizi hoşlanmadığınız ve dininize uymayan bir işe tayin ederse kabul etmeyiniz.
46-Bu güzel nasihatların herbiri bir Hadis-i Şerifin meâlidir.
HACI BAYRAM-I VELİ HAZRETLERİ’NİN SULTAN İKİNCİ MURAD HAN’A (Haziran 1404,Amasya – 3 Şubat 1451, Edirne) NASİHATLARI
Hacı Bayram-ı Veli Hazretleri Edirne’den ayrılırken kendisinden nasihat isteyen Sultan İkinci Murad Han’a şöyle nasihat etmiştir:
-Tebean içinde herkesin yerini tanı, ileri gelenlere ikramda bulun!
-İlim sahiplerine hürmet et!
-Yaşlılara saygı, gençlere sevgi göster!
-Halka yaklaş; fasıklardan uzaklaş, iyilerle beraber ol!
-Hiç kimseyi küçümseme ve hafife alma!
-İnsanlığında kusur etme!
-Sırrını kimseye açma!
-Cimri ve alçak insanlarla dostluk kurma!
-Kötü olduğunu bildiğin hiçbirşeye ülfet etme!.
-Sana birşey sorulursa o soruya herkesin anlayacağı şekilde cevap ver!
-Seni ziyarete gelenlere ilminden birşeyler öğret! Böylece faydalansınlar ve herkes öğrettiğin şeyi anlayıp uygulasın.
-Bazan da insanlara yemek ikram et. İhtiyaçlarını temin et. Onların değer ve itibarlarını iyi tanı ve kusurlarını görme!
-Halka yumuşak davran, müsamaha göster!